കഥ
ജന്മഭൂമി ഓണപ്പതിപ്പ് 2025
വാസാംസി ജീര്‍ണ്ണാനി....
ഡോ സുകുമാർ കാനഡ
ഇനിയും സമയമില്ല. എല്ലാക്കാര്യങ്ങള്‍ക്കും ഒരു തീരുമാനമായി. എണ്ണിത്തീര്‍ക്കാനുള്ള ദിവസങ്ങള്‍ മാത്രമേ ഇനിയുള്ളൂ. ഒരു മാലയ്ക്ക് ഏകദേശം ഒരു മണിക്കൂര്‍ നേരമെടുത്ത് വിശദമായിത്തന്നെയാണ് സാധാരണ ജപിക്കാറുള്ളത്. ഇനിയും അതില്‍ കുറവൊന്നും വരുത്തുന്നില്ല. മനോജപം തന്നെയാണല്ലോ മറ്റേതു ജപത്തേക്കാളും നല്ലത്. മാല പിടിക്കാന്‍ കൈകള്‍ക്ക് കരുത്തു പോരാ. ജപസഞ്ചിയില്‍ എത്രകാലം താനറിയാതെ വിരലുകള്‍ നീങ്ങിയിരുന്നതാണ്. പിന്നെ ‘ജപിക്കാത്ത ജപമായ’ അജപജപത്തെപ്പറ്റി വേദാന്തികള്‍ക്ക് എന്തൊക്കെയാണ് പറയാന്‍ പാടില്ലാത്തത്. അല്ലെ?
ജെന്നിഫര്‍ വന്നു ചോദിച്ചു. എന്തെങ്കിലും ആവശ്യമുണ്ടോ എന്ന്. എല്ലാ പേപ്പറുകളും അവളുടെ കയ്യിലാണ് കൊടുത്തേല്‍പ്പിച്ചിരിക്കുന്നത്. സ്ക്രീനില്‍ ഓരോരോ അക്ഷരങ്ങള്‍ കണ്ണുകൊണ്ട് ഉറപ്പിച്ചു വാക്കുകളുണ്ടാക്കി പതുക്കെപ്പതുക്കെ അവയെ വാചകങ്ങളാക്കുമ്പോള്‍ ഈയിടെയായിട്ട് അവളായിരുന്നു ഒരേയൊരു കൂട്ട്. വായും നാവും അനക്കാതായപ്പോള്‍ കമ്പ്യൂട്ടറായി തന്റെ നാവ്. വാചകങ്ങളെ ഓഡിയോ സെറ്റപ്പില്‍ ഇട്ടു തന്നിട്ട് ഇത് തന്നെയല്ലേ തനിക്കു വേണ്ടിയിരുന്നത് എന്നവള്‍ കൂടെക്കൂടെ ചോദിക്കുകയും ചെയ്തിരുന്നു. അതും മടുപ്പൊന്നും കൂടാതെ. അവള്‍ക്ക് താനുമായി എന്തു ബന്ധമാണുള്ളത്!
ചിലപ്പോള്‍ വാഴനാരുപോലുള്ള ഏതെങ്കിലും കര്‍മ്മബന്ധത്തിന്റെ കണ്ണിയാവണം അവളെ ഹോസ്പീസിന്റെ ഈ മുറിയില്‍ എത്തിച്ചത്. മെഡിസിന്‍ പഠിക്കുന്നതിന് മുന്നോടിയായി ‘വോളണ്ടിയര്‍ അവേര്‍സ്’ കിട്ടാനായിട്ടാണ് അവള്‍ ഹോസ്പീസില്‍ എത്തുന്നത്. അന്നത്തെ ഡ്യൂട്ടി നേഴ്സ് പഞ്ചാബി സ്ത്രീയായിരുന്നു. ഉറക്കെ സെല്‍ഫോണില്‍ വര്‍ത്തമാനം പറഞ്ഞുകൊണ്ട് നടക്കുന്ന സുമീന്ദര്‍ കൌര്‍.
‘ടുഡേ വീ ഹാവ് ജെന്നിഫര്‍.’ സുമിന്ദര്‍ പറഞ്ഞു. അവളുടെ കൂടെ സുന്ദരിയായ ഒരു ചെറുപ്പക്കാരി വന്നിട്ടുണ്ട്. പുതിയ വോളണ്ടിയര്‍ സ്റ്റുഡന്‍റ്.
‘അവള്‍ക്ക് മൂന്നുനാല് മാസത്തിനകം മെഡിക്കല്‍ പഠനത്തിനു പോകാനുള്ളതാണ്. അവളുടെ കുടുംബത്തെ എനിക്കറിയാം. ‘സാധാരണ ഗോരേ ലോഗ് പോലെയല്ല അവളുടെ കുടുംബം” സുമീന്ദര്‍ ഉറപ്പു തന്നു.
അവളെ കട്ടിലിനരികില്‍ നിര്‍ത്തി സുമിന്ദര്‍ വീണ്ടും സെല്‍ഫോണിലേയ്ക്ക് തിരിഞ്ഞു
സുമീന്ദര്‍ അടുത്തുവരുമ്പോഴേ ചോദിക്കും, ‘പ്രഭുജീ ക്യാ ഹാല്‍ ഹേ? ഇന്നലെ നന്നായി ഉറങ്ങിയോ?’ എന്നൊക്കെ. സുമിന്ദറിന്റെ കൂടെ ജോലിചെയ്യുന്ന നര്‍സിംഗ് അസിസ്റ്റന്റ് സലീന ഫിലിപ്പിനോയാണ്. വയറ്റിലേയ്ക്കുള്ള കുഴലില്‍ വൈറ്റമിനും പ്രോട്ടീനുമൊക്കെ മിക്സ് ചെയ്ത ദ്രാവകം കുത്തിവയ്ക്കുന്നതവളാണ്. നേരിട്ട് വായ്‌ വഴിയുള്ള ഭക്ഷണം നിര്‍ത്തിയിട്ടു മാസങ്ങളായി. വിശപ്പറിയുന്നുമില്ല. ഇനിയീ ദ്രാവകവും പതുക്കെ കുറച്ചുകൊണ്ട് വരണം. ദേഹത്തെ വെറുതെ നിലനിര്‍ത്തിച്ച് എന്തിനു കഷ്ടപ്പെടുത്തുന്നു? തൊണ്ടയില്‍ നിന്നും ഉമിനീരുപോലും താഴേയ്ക്ക് പോവില്ല. നാവു വായില്‍ ഉണ്ടെന്നു തോന്നുന്നതേയില്ല. ദിവസവും ചൂടുവെള്ളത്തില്‍ മുക്കിയ തുണികൊണ്ട് മേല് തുടച്ചുതരുന്നതും സലീനയാണ്. ഇതിനെല്ലാമുള്ള ചിലവുകള്‍ സര്‍ക്കാര്‍ തന്നെ വഹിക്കുന്നതുകൊണ്ട് ആരോടും കടപ്പാടില്ലാതെ ജീവിക്കാം. വര്‍ത്തമാനം പറയാതായിട്ടു രണ്ടു വര്‍ഷം കഴിഞ്ഞു. ‘സംസാരദുഖശമനം’ ഉണ്ടായി എന്ന് കുമാർ വർമ്മ കാണാന്‍ വന്നപ്പോള്‍ തമാശ പറഞ്ഞിരുന്നു. ഇവിടെ വരുന്നതിനു മുന്‍പ് വരെ ഒരു മാജിക് സ്ലേറ്റ്‌ കയ്യില്‍ കൊണ്ട് നടക്കുമായിരുന്നു. അതില്‍ എഴുതി മായ്ച്ചാണ് എല്ലാവരോടും ‘സംസാരിച്ചിരുന്നത്’. ഇപ്പോള്‍ അതുമില്ലാതെയായി.
പരിചരിക്കുന്നതിനിടയിൽ സലീനാ ക്രൂസ് തന്റെ വീട്ടിലെ കാര്യങ്ങള്‍ പറഞ്ഞുകൊണ്ടേയിരിക്കും. ജീവിതത്തോടുതന്നെ വളരെ നല്ല ആറ്റിറ്റ്യൂഡാണവള്‍ക്ക്. പണിയെടുക്കുമ്പോള്‍ ചിലപ്പോള്‍ വളരെ നേര്‍പ്പിച്ച സ്വരത്തില്‍ പാടുകയും ചെയ്യും. ഇന്ത്യയിലെ ഏതോ ക്രിസ്ത്യന്‍ വിഭാഗത്തിലെ പുരോഹിതനാണ് വിചാരിച്ചാവും, സലീനയ്ക്ക് തന്നോട് വലിയ ബഹുമാനവുമാണ്. അവളുടെ മകള്‍ മനിലയ്ക്കടുത്ത് ഒരു ഹൈസ്ക്കൂളില്‍ പഠിക്കുന്നു. ഇവിടുത്തെ പണി കൂടാതെ സലീന രണ്ടു വീടുകളില്‍ക്കൂടി പണിക്കു പോകുന്നുണ്ട്. കിട്ടുന്ന പണം മുഴുവന്‍ വീട്ടിലയക്കാനേ തികയൂ. സ്വന്തമായി ഒന്നും വാങ്ങില്ല അവള്‍. ഈയിടയ്ക്ക് എപ്പോള്‍ നാട്ടിലേയ്ക്ക് വിളിച്ചാലും മോള്‍ക്ക് ഐപാഡ് വേണമെന്ന് പറയുമത്രേ. ഭര്‍ത്താവിനു പണിയൊന്നുമില്ല. മാസം തോറും സലീനയുടെ പൈസ വാങ്ങാന്‍ മനിലയിലെ വെസ്റ്റേണ്‍ യൂണിയനില്‍ വരുമ്പോഴാണ് അയാള്‍ അവളോടു സംസാരിക്കുന്നത്. തമ്മില്‍ സ്നേഹമൊക്കെയാണ്. പക്ഷെ കിട്ടുന്ന പൈസയുടെ കണക്കുമുഴുവനും അയാള്‍ക്കറിയണം.
‘സര്‍, ഞാന്‍ ബൈബിള്‍ വായിച്ചുതരാം’. ജന്നിഫറാണ്. കണ്ണുകള്‍ മാത്രം ചലിപ്പിച്ചുകൊണ്ട് വേണം തനിക്ക് കമ്മ്യൂണിക്കേറ്റ് ചെയ്യാന്‍ എന്നീ കുട്ടിക്ക് മനസ്സിലായോ ആവോ? ഏതായാലും മോണിട്ടറില്‍ നോക്കി അവള്‍ ചോദിച്ചു. ‘ക്യാന്‍ യു ഹിയര്‍ മി, പ്രഭുജി?’ അവളും വിചാരിച്ചിരിക്കുന്നത് പ്രഭുജി തന്റെ പെരെന്നാണ്. ‘യെസ്’ എന്ന് കണ്ണുകൊണ്ട് താന്‍ തിരിച്ചു പറഞ്ഞു.
അവള്‍ ബൈബിള്‍ തുറന്ന് അതിലെ ഒരു പേജു വായിച്ചു തുടങ്ങി. രണ്ടു ചെറിയ പാരഗ്രാഫ്കള്‍ കഴിഞ്ഞ് തന്റെ മുഖത്തും മോണിട്ടറിലും നോക്കിയപ്പോള്‍ അവള്‍ക്ക് മനസ്സിലായി. അതല്ല ഇപ്പോള്‍ വേണ്ടിയിരുന്നതെന്ന്.
പിന്നെയവള്‍ ചോദിച്ചു. ‘പ്രഭുജി, ഇതിനുമുന്‍പ് ബൈബിള്‍ വായിച്ചിട്ടുണ്ടോ? തന്റെ നെറ്റിയിലെ നീണ്ട ചന്ദനക്കുറിയും അനക്കാന്‍ വയ്യെങ്കിലും കയ്യില്‍ എപ്പോഴും കാണുന്ന ജപസഞ്ചിയും തലയിലെ ശിഖയും അവള്‍ നോക്കി വച്ചിരുന്നു.
അവളോടു കമ്പ്യൂട്ടറിലൂടെ പറഞ്ഞു. ‘ബൈബിള്‍ നോക്കിയിട്ടുണ്ട്. അതിലെ സങ്കീര്‍ത്തനങ്ങള്‍ ഇഷ്ടമാണ്. പക്ഷെ ഇപ്പോള്‍ അവിടെ ഷെല്‍ഫിന്റെ താഴത്തെ തട്ടില്‍ ഒരു ബുക്കുണ്ട്. അതെടുക്കൂ.’
മൈക്രോസോഫ്റ്റ് സര്‍ഫസിന്റെ കമ്പ്യൂട്ടറാണ് എഎല്‍എസ് 1 സൊസൈറ്റി തന്നിട്ടുള്ളത്. അതിന്റെ കൂടെയുള്ള ഒപ്ടിക്കല്‍ സ്കാനറും ഓഡിയോ കണ്‍വേര്‍ട്ടറും ഇല്ലെങ്കില്‍ ആരോടും ഒന്നും പറയാന്‍ ആവില്ലായിരുന്നു. ഏഎല്‍എസ് വന്നതിനു ശേഷം കണ്ണിനും ചെവിക്കും പണ്ടത്തേതിലും കൂടുതല്‍ സാമര്‍ത്ഥ്യം വച്ചതുപോലെ തോന്നാറുണ്ട്. ദൂരെയുള്ളൊരു കിളിയുടെ ശബ്ദവും മൂന്നുനാല് മൈല്‍ അകലെ റെയില്‍വേ ട്രാക്കില്‍ക്കൂടിപ്പോകുന്ന ഗുഡ്സ് വണ്ടിയുടെ കുലുക്കവും ഇപ്പോള്‍ കൃത്യമായി കേള്‍ക്കാം. അടുത്ത മുറിയിലെ ഹാരിസിനെ കാണാന്‍ വന്നു പോകുന്ന ആളുകളുടെ നിഴല്‍പ്പാടുകള്‍ എല്ലാം അപ്പപ്പോള്‍ കാണാനാകുന്നു.
‘ഈസ് ഇറ്റ്‌ ദി ഭഗവഡ് ഗീത – ആസ് ഇറ്റ്‌ ഈസ്’ ?
‘അതെ. അതില്‍ രണ്ടാം ചാപ്റ്റര്‍ രണ്ടാം ശ്ലോകം മുതല്‍ വായിക്കൂ.’
ജെന്നിഫര്‍ വായിച്ചു തുടങ്ങി. ‘വാസംസി ജീര്‍ണ്ണനി യാഡാ വിഹയ .. നവാനി....’ പാവം സംസ്കൃതത്തെ കൊല്ലാക്കൊല ചെയ്യുകയാണ്. ആദ്യമായാണ്‌ അവൾ അങ്ങിനെയൊരു പുസ്തകം കാണുന്നത് തന്നെ. അവള്‍ ശ്ലോകം വായിച്ച് അത്ഭുതത്തോടെ നോക്കി. തുടര്‍ന്ന് അതിന്റെ അര്‍ത്ഥം വായിക്കാന്‍ അവള്‍ക്ക് കണ്ണുകൊണ്ട് സിഗ്നല്‍ നല്കി.
‘ആസ് എ പേര്‍സന്‍ ഡിസ്കാര്‍ഡ്സ് ഓള്‍ഡ്‌ ഗാര്‍മെന്റ്സ് ആന്‍ഡ്‌ ....(ജീർണ്ണവസ്ത്രം ഉപേക്ഷിച്ച് ഒരുവൻ എങ്ങിനെയാണോ പുതിയ വസ്ത്രം ധരിക്കുന്നത് അങ്ങിനെയാണ് ജീവൻ തന്റെ ദേഹം ഉപേക്ഷിച്ച് മറ്റൊരു ദേഹം സ്വീകരിക്കുന്നത്) അവൾ വായിച്ചു. തന്നെ അവള്‍ സൂക്ഷിച്ചു നോക്കിയപ്പോള്‍ അവള്‍ക്ക് ‘പറഞ്ഞു കൊടുത്തു’, ‘ഞാനിവിടെ കുപ്പായം അഴിച്ചു വച്ച് മറ്റൊന്നു ധരിക്കാന്‍ വന്നു കിടക്കുകയാണ്. ഇന്നോ നാളെയോ എന്നറിയില്ല. എന്നായാലും യാതൊരു വിഷമവുമില്ല. നിനക്ക് ഇനിയും ഇവിടെ എന്റെയടുക്കല്‍ വോളണ്ടിയര്‍ ആയി നില്‍ക്കണോ? മെഡിക്കല്‍ പഠനത്തിലൂടെ നിനക്ക് ചെയ്യാന്‍ പറ്റുന്നത് മനുഷ്യന്റെ ഈ കുപ്പായം മാറ്റുന്ന ഈ പ്രോസസ്സിനെ ഒന്ന് പ്രശാന്തമാക്കുക എന്നത് മാത്രമാണ്. ഈ അറിവുമായി മെഡിസിന്‍ പഠിച്ചാല്‍ നിനക്കത് ഏറെ പ്രയോജനപ്പെടും. നിന്റെ സേവനം സ്വീകരിക്കുന്നവര്‍ക്കും. ശാന്തമായി ആലോചിച്ചു പറഞ്ഞാല്‍ മതി.’
ജെന്നിഫറിന്റെ കണ്ണ് നിറഞ്ഞു. പുസ്തകം മടക്കി വെച്ച് യാത്ര പറയാതെതന്നെ അവള്‍ പോയി. കണ്ണുകളില്‍ തിളക്കവും ഓജസ്സുമുള്ള മിടുക്കി.
സുമീന്ദര്‍ വന്നപ്പോള്‍ ചോദിച്ചു. ‘പ്രഭുജീ, അവളെയും ഓടിച്ചുവിട്ടോ? ഗീത-കിത്താബ് വായിച്ചു പെണ്ണിന്റെ നാക്കുളുക്കിക്കാണും അല്ലെ? അതിപ്പോള്‍ ഗുരുഗ്രന്ഥ് സാഹിബ് വായിച്ചാലും അങ്ങിനെ തന്നെയാണ്. ...കര്‍ത്താ പുരുഖ്.. .നിര്‍വൈര്‍ .നിരഹങ്കാര്‍.. അകാലമൂര്‍ത്തി’.
സുമീന്ദറിന്റെ മുതുമുത്തശ്ശന്‍ കാനഡയിലെത്തിയിട്ടു നൂറു കൊല്ലം ആവാറായി. കഴിഞ്ഞകൊല്ലം അബോട്സ്ഫോര്‍ഡില്‍ സിക്ക്കാര്‍ വന്നതിന്റെ നൂറാം വാര്‍ഷികം ആഘോഷിച്ചിരുന്നു. കുടുംബം മുഴുവന്‍ കൃഷിക്കാരാണ്. ചോളവും ക്രാന്‍ബറിയും ഉരുളക്കിഴങ്ങും വിളഞ്ഞു കിടക്കുന്ന പാടങ്ങള്‍ മിക്കവാറും സിക്കുകാരുടേതാണ്. വീട്ടില്‍ സുമിന്ദര്‍ മാത്രമേ പഠിക്കാന്‍ പോയുള്ളൂ. രണ്ടു ചേട്ടന്മാര്‍ക്കും സ്വന്തമായി ട്രക്കുണ്ട്. ഞായറാഴ്ച്ചകളില്‍ എല്ലാവരും ഒത്തുകൂടിയാൽ വീട്ടിൽ ഭജന്‍സേവ നിര്‍ബ്ബന്ധം. തന്നെ പ്രഭുജീ എന്ന് വിളിച്ച് അവള്‍ ഇടക്ക് ഒഴിവുള്ളപ്പോള്‍ വന്നു കഥകള്‍ പറയും. കാലു തൊട്ടു തൊഴും. പാവം, അവള്‍ക്ക് ഒരു കുട്ടിയുണ്ട്. ഊമയാണ്. വെള്ളക്കാരന്‍ ഭര്‍ത്താവുണ്ടായിരുന്നു. ഇപ്പോള്‍ ഒന്നിച്ചല്ല. യൂനിവേര്‍സിറ്റിക്കാലത്തെ പ്രണയം. സകല ചിലവും ഏറ്റെടുത്ത് സുമിന്ദറിന്റെ പിതാജിയാണ് വിവാഹം നടത്തിയത്. സ്റ്റീവന് കെന്നഡിയെന്ന സ്റ്റീവന്, സന്ദീപ്‌ എന്ന് പേരും കൊടുത്ത് കുതിരപ്പുറത്തിരുത്തിയാണ് ബാരാത്ത് നടന്നത്. പേപ്പറില്‍ പടവും വന്നു. അവളുടെ കയ്യില്‍ ഇപ്പോഴും ആ ന്യൂസ് പേപ്പറിന്റെ കോപ്പിയുണ്ട്.
ഈയാഴ്ച ഇതിപ്പോള്‍ നാലാമത്തെ വോളണ്ടിയര്‍ സ്റ്റുഡന്റാണ്. എല്ലാവരും രോഗികള്‍ക്ക് എന്തെങ്കിലുമൊക്കെ വായിച്ചു കൊടുക്കാന്‍ ഉത്സാഹത്തോടെയാണ് വരിക. ഹോസ്പീസ് നിവാസികള്‍ മിക്കവാറും പേര്‍, കേട്ടാലും കേട്ടില്ലെങ്കിലും ഒരു ബൈബിള്‍ വായനകൊണ്ട്‌ മാത്രം തൃപ്തരാകും എന്നാല്‍ ഈ മുറിയില്‍ അങ്ങിനെയല്ല. ഇംഗ്ലീഷ് ആണെങ്കിലും ഭഗവദ്ഗീതയാണ് വായിക്കേണ്ടതെന്നറിയുമ്പോള്‍ ചെറുപ്പക്കാര്‍ പതുക്കെ വലിഞ്ഞു കളയും.
‘ഹി ഈസ് എ വിയേര്‍ഡ് ഗൈ.’ നെറ്റിയില്‍ കുറിയും തലയില്‍ കുടുമയും കയ്യില്‍ ഒരു തുണി സഞ്ചിയും, ആകെക്കൂടി അത്ര പന്തിയല്ല കാര്യങ്ങള്‍. സുമീന്ദറിനെ കുറി വരക്കാന്‍ പഠിപ്പിച്ചത് ഗോരങ്കബാബു തന്നെ കാണാന്‍ വന്നപ്പോഴാണ്. അപ്പോള്‍ തന്റെ കൈവിരലുകള്‍ കുറച്ചൊക്കെ അനങ്ങുമായിരുന്നു. വിരലുകള്‍ പണിമുടക്കിത്തുടങ്ങിയപ്പോള്‍ മനസ്സിലായി ഇനി ആരുടെയെങ്കിലും സഹായം കൂടിയേ തീരൂ. സോഷ്യല്‍ സര്‍വ്വീസസില്‍ നിരഞ്ജനയുടെ കാലം മുതലേ പരിചയമുള്ള ഐറീന സാംസന്‍ പെട്ടെന്ന് തന്നെ ഹോസ്പീസ് അഡ്മിഷന്‍ ശരിയാക്കിത്തന്നതിനാല്‍ രക്ഷപ്പെട്ടു. സാധാരണ ഒരു കൊല്ലമെങ്കിലും വെയിറ്റിംഗ് ഉണ്ടെന്നാണ് കേട്ടിട്ടുള്ളത്.
പ്രതീക്ഷിച്ചില്ലെങ്കിലും പിറ്റേ ദിവസവും ജെന്നിഫര്‍ വന്നു. പിന്നീട് സമയം കിട്ടുമ്പോള്‍ എല്ലാം അവള്‍ വന്നുകൊണ്ടിരുന്നു. ഭഗവദ്ഗീതയെടുത്ത് ഓരോന്ന് വായിക്കും, തന്നെത്താന്‍ ചോദ്യം ചോദിക്കും അതിനുള്ള ഉത്തരം മിക്കവാറും അവള്‍ തന്നെ അടുത്ത ശ്ലോകങ്ങളില്‍ നിന്നും കണ്ടെത്തും അല്ലെങ്കില്‍ പ്രഭുജി കണ്ണുകള്‍കൊണ്ട് കമ്പ്യൂട്ടറില്‍ അക്ഷരങ്ങള്‍ പെറുക്കിയെടുത്തു കൊടുക്കും.
മെഡിസിന്‍ സമ്പ്രദായങ്ങളെപ്പറ്റി, ഭാരതത്തിലെ ആയുര്‍വേദത്തെപ്പറ്റിയെല്ലാം അവളോടു പറഞ്ഞു. ആയുര്‍വേദത്തില്‍ രോഗിയെയാണ് ചികിത്സിക്കുന്നത്, രോഗത്തെയല്ല എന്നൊക്കെ അവള്‍ മനസ്സിലാക്കി. അവള്‍ ഇതുവരെ അതൊന്നും കേട്ടിട്ടേയില്ല.
സുമിന്ദര്‍ എന്തിനാണ് പ്രഭുജിയുടെ കാല്‍തൊട്ടു വന്ദിക്കുന്നതെന്ന് അവളൊരിക്കല്‍ ചോദിച്ചു. ‘വെറുതെ. ഷി ലൈക്സ് മി എ ലോട്ട്, ദാറ്റ്സ് ആള്’ എന്ന് പറഞ്ഞു സമാധാനിപ്പിച്ചു.
പ്രഭുജി അന്ന് സുമേഷ് മേനോന്‍ ആണ്. കാനഡയിലെ ജീവിതം തുടങ്ങിയിട്ട് കാലം കുറെയായി. അത് തികച്ചും അവിചാരിതമായി സംഭവിച്ചതാണ്. വെറും ആറുമാസത്തെ ഫെലോഷിപ്പ് നീണ്ടുനീണ്ട് ഇപ്പോൾ മുപ്പതു കൊല്ലത്തോളമായി. നാട്ടിലെ യുനിവേഴ്സിറ്റിയില്‍ നിന്നും പുറത്തുവരാന്‍ കിട്ടിയ ഒരവസരം പഠിക്കാനും പഠിപ്പിക്കാനും ചിലവഴിക്കാം എന്നേ വിചാരിച്ചുള്ളൂ. ആദ്യത്തെ ആഴ്ചയില്‍ത്തന്നെ ഡോ. കുമാർവർമ്മയെ പരിചയപ്പെട്ടു. അടുത്തുള്ള ഇന്ത്യന്‍ കടയില്‍ പോകാനും അത്യാവശ്യം തന്നെ കൊണ്ടുനടക്കാനും കുമാർ നല്ല ഉത്സാഹം കാണിച്ചു. പിന്നെയാണ് അയാളുടെ കൂടെ ഞായറാഴ്ചയുള്ള മഹാപ്രസാദത്തിനു ക്ഷേത്രത്തില്‍ പോയത്. ഹരേകൃഷ്ണ പ്രസ്ഥാനത്തിന്റെ ആദ്യകാല കൃഷ്ണക്ഷേത്രങ്ങളില്‍ ഒന്ന് വാന്‍കൂവറില്‍ സ്ഥാപിച്ചത് ശ്രീല പ്രഭുപാദര്‍ നേരിട്ടാണ്. അവിടെ നിന്നാണ് ചലപിലെ സംസാരിക്കുന്ന നിരഞ്ജനയെ കൂട്ട് കിട്ടിയത്. നിരഞ്ജനയ്ക്ക് ദീക്ഷ കൊടുത്തതും പ്രഭുപാദരാണ്.
ജന്നിഫര്‍ കൂടെയുള്ള ആ ശനിയാഴ്ച പ്രഭുജി നല്ല മൂഡിലായിരുന്നു. മനസ്സില്‍ തോന്നിയത് ഇനി മൂന്നുനാലു മാസങ്ങളേ ബാക്കിയുള്ളൂ എന്നാണ്. എങ്കിലും തീരെ അങ്കലാപ്പ് തോന്നിയില്ല. ആരോ പറഞ്ഞതുപോലെ മരണം ഒരു വിഷയമല്ല. ജനനവും മരണവും മറ്റും വെറും ‘ഭൌതിക വിഷയം’ മാത്രമല്ലേ? അതൊന്നും ശാശ്വതമല്ല. നീണ്ടൊരു യാത്രയിലെ വിശ്രമസങ്കേതങ്ങള്‍ മാത്രമാണ് വീടും കുടുംബവും ഈ ജീവിതവുമെല്ലാം.
എന്നുമെന്നും ഒറ്റത്തടിയായി ജീവിക്കാനാഗ്രഹിച്ചയാള്‍ക്ക് ഒരു പെണ്‍കൂട്ടുണ്ടായത് ഈ നാട്ടില്‍ വന്നതിനുശേഷം മാത്രമാണ്. നിരഞ്ജനാദേവിദാസി. ഹരേകൃഷ്ണപ്രസ്ഥാനത്തില്‍ ചേരുന്നതിനു മുന്‍പ് അവള്‍ ഷാനന്‍ ന്യൂഹുക്ക് ആയിരുന്നു. മറ്റു പൂര്‍വ്വചരിത്രങ്ങള്‍ ഒന്നും ചോദിച്ചില്ല. മറ്റാരും പറഞ്ഞ് അതൊന്നും അറിഞ്ഞതുമില്ല. നിരഞ്ജനയുമൊത്താണ് പ്രഭുജി ഹരേകൃഷ്ണ ക്ഷേത്രത്തിനു തൊട്ടടുത്ത് വലിയൊരു കൃഷ്ണതുളസിത്തോട്ടം ഉണ്ടാക്കിയെടുത്തത്. ‘തുളസി വെറുമൊരു ചെടിയല്ല, അവള്‍ ശ്രീകൃഷ്ണന്റെ സ്വന്തം തുളസീദേവിദാസിയാണ്’. അവള്‍ പറയാറുണ്ട്‌. ദിവസവും ഹരേകൃഷ്ണമന്ത്രം അഖണ്ഡനാമമായി കേള്‍പ്പിച്ച്, വെള്ളമൊഴിച്ചാണ് അവര്‍ തുളസിച്ചെടികളെ വളര്‍ത്തി കാടുപോലെ വലുതാക്കിയത്. മൈനസ് പത്തും ഇരുപതും ഡിഗ്രി സെന്റിഗ്രേഡ്‌ തണുപ്പുള്ള കാനഡയില്‍ തുളസിയ്ക്കായി ഒരു ഗ്രീന്‍ഹൌസ് പണിതതും രണ്ടുപേരും ചേര്‍ന്നാണ്. ആ ഗ്രീന്‍ഹൌസ് ഒരിന്റ്റര്‍നാഷണല്‍ മാഗസീനില്‍ ഫീച്ചര്‍ ആയി വരികപോലും ഉണ്ടായി.
കാലം എത്രയായി! അതേ അമ്പലത്തില്‍ വെച്ചാണ്, കുമാറിന്റെ വിവാഹം ഉറപ്പിക്കാന്‍ പോകുന്ന കാര്യം അറിഞ്ഞത്. അക്കാര്യം അയാള്‍ ആദ്യമായി പറഞ്ഞത് പ്രഭുജിയോടാണ്. ‘താന്‍ ആ കുട്ടിയെ നേരിട്ട് വിളിച്ച് ചോദിക്കണം. വെറുതെ അമ്മയും അപ്പായും പെണ്‍കുട്ടിയെ കണ്ടതുകൊണ്ടായില്ല എന്ന് അയാളെ ഓര്‍മ്മിപ്പിച്ചു. അടുത്ത വീക്കെന്റില്‍ കാണുമ്പോള്‍ കുമാറിന് പതിവില്ലാത്ത ഒരു ചിരി. ആ ചിരി ആഘോഷിക്കാന്‍ നിരഞ്ജന ഉണ്ടാക്കിയ സേമിയാപായസത്തിനോപ്പം സുമേഷിന്റെ കയ്യില്‍ നല്ലൊരു വിഡിയോ ക്ളിപ്പുണ്ടായിരുന്നു. ‘വിരലൊന്നില്ലെങ്കിലും വീരനല്ലെങ്കിലും ഭര്‍ത്താവ് നിങ്ങള്‍ മതി, ഒരു തുണ്ട് തുണി വാങ്ങിത്തന്നാല്‍ മതി ...’ എന്ന പാട്ട് ഒരു വിഡിയോ കാസ്സറ്റിലാക്കി വച്ചിരുന്നത് എടുത്തിട്ടു. അതിന്റെ അര്‍ത്ഥം നിരഞ്ജനയ്ക്ക് വിശദമായി പറഞ്ഞും കൊടുത്തു. സുകുമാരിയും അടൂര്‍ഭാസിയും തകര്‍ത്തഭിനയിച്ച ‘വേലുത്തമ്പിദളവ’ സിനിമയിലെ ആ ഗാനരംഗം എത്ര കണ്ടാലും തമാശയാണ്. ഈയിടെ കുമാർ ഹോസ്പീസില്‍ വന്നപ്പോള്‍ യൂട്യൂബില്‍ അത് തിരഞ്ഞു കണ്ടു പിടിച്ചു വീണ്ടും കണ്ടു. ജന്നിഫറിനത് ഏതോ പഴയ ബ്ലാക്ക് ആന്‍റ് വൈറ്റ് മൂവിയാണെന്ന് മാത്രമേ മനസ്സിലായുള്ളൂ. പ്രഭുജിയും ഉള്ളില്‍ നന്നായി ചിരിച്ചാണ് ആസ്വദിച്ചത്. പുറമേയ്ക്ക് ചിരി കാണിക്കാന്‍ മുഖത്തിനാവുന്നില്ലല്ലോ. കണ്ണ് തിളങ്ങിയത് ജന്നിഫര്‍ കണ്ടുവോ എന്തോ. പക്ഷെ കുമാർ അതറിഞ്ഞു.
മയങ്ങിപ്പോയി എന്ന് തോന്നുന്നു. ജെന്നിഫര്‍ വന്നു വിളിച്ചു. ‘ഇനി എന്താണ് എഴുതേണ്ടത്?’ വില്ലെഴുതാന്‍ പാകത്തിന് വസ്തുക്കളോ ഡിപ്പോസിറ്റ്കളോ ഇല്ല. ഗവര്‍മെന്റ് പെന്‍ഷന്‍ ആര്‍ക്കും എഴുതിക്കൊടുക്കാന്‍ ആവില്ല. ആകെയുള്ളത് ഒരു ലാപ്‌ടോപ്പും ചെറിയൊരു ഐപ്പാഡും മാത്രം. പിന്നെയുള്ളത് പുസ്തകങ്ങളാണ്. അവ പലര്‍ക്കുമായി കൊടുത്തു കഴിഞ്ഞു. കുമാർ ഒരിക്കല്‍ പറഞ്ഞു, ‘ഓ ഇത് ഐപദ്മിനി (ipadmini) യാണ് അല്ലെ? ഒരിന്ത്യന്‍ കണക്ഷന്‍ ഇതിനു തീര്‍ച്ചയായും ഉണ്ട്’.
‘അത് സലീനയുടെ മകള്‍ക്ക് കൊടുക്കണം.’ സുമീന്ദറിനോടു പറയാം.
പണ്ടൊക്കെ ഐപാഡുണ്ടായിരുന്നെങ്കില്‍ എത്ര നന്നായിരുന്നു! ആദ്യമായി എഴുതിയ തിരക്കഥയുമായി പലരെയും കാണാന്‍ പോയിരുന്ന കാലം ഓര്‍ത്ത്‌ പോയി. നാനൂറോളം പേജുള്ള രണ്ടു കോപ്പികള്‍ കയ്യില്‍ തൂക്കിയാണ് നടപ്പ് – ഫുള്‍സ് ക്യാപ്പില്‍ കയ്യെഴുത്തു പ്രതിയും കാര്‍ബണ്‍ കോപ്പിയും. ഇപ്പോള്‍ അവ എവിടെയാണാവോ? ഇന്നാണെങ്കില്‍ ഐപാഡിലെ ഒരു പിഡിഎഫ്. കൊണ്ട് കാര്യങ്ങള്‍ നടത്താം. അത്രതന്നെ. കാനഡാ യാത്രയ്ക്ക് മുന്‍പ് അത് കൂടെ റിസര്‍ച്ച് ചെയ്തിരുന്ന ലത്തീഫിനെ അവ ഏല്‍പ്പിച്ചിരുന്നു. ആദ്യമൊക്കെ അവനുമായി കൃത്യമായി കത്തിടപാടുകള്‍ ഉണ്ടായിരുന്നു.
‘മധുവും ശാരദയും ലീഡ് റോളുകളില്‍, ഓക്കേ?. ശങ്കരാടിയും സുകുമാരിയും തീര്‍ച്ചയായും വേണം’. വയലാറിനെക്കെണ്ട് പാട്ടെഴുതിക്കാന്‍ അഡ്വാന്‍സ് കൊടുത്തിരുന്നു. സ്വാമിയോട് സംഗീതത്തിന്റെ കാര്യം സംസാരിക്കണം എന്നും ലത്തീഫ് എഴുതിയിരുന്നു. കാനഡക്കാരനായ ഒരു എന്‍ആര്‍ഐക്കാരന്‍ പൈസ മുടക്കാന്‍ വരും എന്ന പ്രതീക്ഷയിലായിരുന്നു ലത്തീഫ്. സുമേഷ് അതിനു മുന്നിട്ടിറങ്ങും എന്നവന് പ്രതീക്ഷയും കൊടുത്തിരുന്നു. പിന്നെ ഒന്നും നടന്നില്ല. അതിനെപ്പറ്റി പിന്നീട് ഒന്നും അന്വേഷിച്ചുമില്ല. ലത്തീഫ് പിണങ്ങിക്കാണും. അപ്പോഴേയ്ക്കും താല്പര്യം മറ്റു കാര്യങ്ങളിലേയ്ക്ക് മാറിയിരുന്നു.
ജന്നിഫര്‍ ഇന്നും വന്നിട്ടുണ്ട്. അവളുടെ ക്ലാസുകള്‍ തുടങ്ങാറായിട്ടില്ല.
‘ക്രിമേഷനുള്ള ഏര്‍പ്പാടെന്തായി?’
‘റെഡിയാണ്. അതിനുള്ള പൈസയും തന്നിരുന്നല്ലോ? അത് അഡ്വാന്‍സായി കൊടുത്തിട്ടുണ്ട്. അവര്‍ ആദ്യമത് വാങ്ങാന്‍ മടിച്ചു. ആള് ജീവിച്ചിരിക്കുമ്പോള്‍ വാങ്ങാന്‍ പാടില്ല എന്ന് പറഞ്ഞു’. ഓഷ്യന്‍വ്യൂ സെമറ്ററിയോട് ചേര്‍ന്നാണ് അവരുടെ സ്ഥാപനം.
‘ഒന്ന് വിളിച്ചാല്‍ അവരുടെ വണ്ടി വരും. തിരികെ വരാന്‍ ആളില്ലാത്തതുകൊണ്ട് കുഴപ്പമില്ല.’ എന്ന് തമാശയും പറഞ്ഞു. ‘അവിടെ ചടങ്ങുകള്‍ ഒന്നും വേണ്ട’.
‘ആഷസ് എടുക്കാന്‍ മറക്കരുത്. അവര്‍ ഒരു ചെറിയ ചെപ്പിലാക്കിത്തരും കേട്ടോ? അത് സുമീന്ദറിന്റെ അമ്മാവന്‍ കുല്‍വിന്ദര്‍ വരുമ്പോള്‍ കൊടുക്കണം. അങ്ങേരുടെ അബോട്സ്ബോര്‍ഡിലെ ഓര്‍ഗാനിക് ഫാമില്‍ അത് വിതറാമെന്ന് അദ്ദേഹം നേരത്തേ സമ്മതിച്ചിട്ടുണ്ട്’.
സലീനയുടെ മകള്‍ക്ക് കൊടുക്കാനുള്ള ഐപാഡിനെപ്പറ്റി സലീനയോട് ഇതുവരെ പറഞ്ഞിട്ടില്ല. ജന്നിഫറിനറിയാമല്ലോ. സുമീന്ദറിനും.
ഫാമിന്റെ കാര്യം പറഞ്ഞപ്പോഴാണ് ബ്രിട്ടീഷ് കൊളംബിയയിലെ പ്രിന്‍സ് ജോര്‍ജിനടുത്ത് ഹരേകൃഷ്ണ വകയായുള്ള ഫാമില്‍ നിരഞ്ജനയുമൊത്ത് ആദ്യമായി പോയ കാര്യം സുമേഷ് ഓര്‍മ്മിച്ചത്. ചെറുപ്പം എന്ന് പറയാന്‍ വയ്യ. രണ്ടാള്‍ക്കും അപ്പോള്‍ നാല്‍പ്പതു കഴിഞ്ഞിരുന്നു. മനസ്സൊന്നാകാന്‍ തീരുമാനിച്ചപ്പോള്‍ അമ്പലത്തില്‍ വെച്ച് പരസ്പരം തുളസിമാലയിട്ടു എന്നല്ലാതെ ഒരുമിച്ചു കഴിഞ്ഞിരുന്നില്ല. അതിനു പ്രത്യേകിച്ചൊരു താല്പര്യം രണ്ടാള്‍ക്കും തോന്നിയിട്ടില്ല എന്നേയുള്ളു. അവിടെ ഫാംഹൌസില്‍ ചെന്നപ്പോള്‍ രാത്രിയായി. കറണ്ടില്ല. കൂടെവന്ന ജഗന്നാഥന്‍ എന്ന ‘ജാനി’ന് ഇംഗ്ലീഷു വലിയ പിടിയില്ല. സ്പെയിനില്‍ നിന്നാണയാള്‍. അയാള്‍ അമ്പലത്തില്‍ നിന്നും നേദിച്ച രണ്ടുമൂന്നു പഴങ്ങളും കുറച്ചു റവ ഹലുവയും കൊണ്ട് വന്നു വച്ചു. ‘ഹരേ കൃഷ്ണ’ പറഞ്ഞു ജാന്‍ അയാളുടെ മുറിയിലേയ്ക്ക് പോയി. അമ്പലത്തോടു ചേര്‍ന്നാണ് താമസം. അയാള്‍ക്ക് ബ്രാഹ്മണ ദീക്ഷയാണ്. രാവിലെ രണ്ടുമണിക്ക് അമ്പലം തുറന്നു കഴുകി വൃത്തിയാക്കി പൂജയ്ക്ക് തയ്യാറാവണം.
ആകെയുള്ളത് ഒരു മെഴുകുതിരിയാണ്. മറ്റു വിളക്കുകള്‍ എവിടെയെന്ന് അറിയില്ല. ആ വീട്ടില്‍ താമസിക്കുന്ന ‘മുരാരി’യും കുടുംബവും വാന്‍കൂവറിലെ ഹരേകൃഷ്ണക്ഷേത്രത്തില്‍ പോയിരിക്കുന്നു. അവിടെ രഥയാത്രാ ഫെസ്റ്റിവലുണ്ട്. വീക്കെന്റ് കഴിഞ്ഞേ അവര്‍ വരൂ. തണുപ്പകറ്റാനും ഉള്ളത് പങ്കുവെച്ചു കഴിക്കാനും നിരന്ജനയുടെ അടുത്തേയ്ക്ക് ചേര്‍ന്നിരുന്നതേ ഓര്‍മ്മയുള്ളൂ. പെട്ടെന്ന് രണ്ടാള്‍ക്കും ഉടലിന്റെ വിശപ്പ്‌ വയറിന്റെ വിശപ്പിനേക്കാള്‍ കൂടുതലായിത്തോന്നി. ആവേശത്തിര ഉയര്‍ന്നു പൊങ്ങി ഒന്നടങ്ങിയപ്പോഴാണ് ബാത്ത്റൂമിന്റെ ആവശ്യം വന്നത്. പക്ഷെ ആ വീട്ടിനുള്ളില്‍ ബാത്ത് റൂം ഉണ്ടായിരുന്നില്ല. ഇത് കാനഡയാണെന്നും കാലം എണ്‍പതുകള്‍ ആണെന്നും ആ വീട്ടില്‍ താമസിക്കുന്നവര്‍ അറിഞ്ഞിട്ടില്ല എന്ന് തോന്നുന്നു. കാര്യം സാധിക്കാന്‍ ഇരുട്ട് തന്നെ ശരണം! നല്ല തണുപ്പത്ത് രണ്ടാളുംകൂടി ഇറങ്ങി നടന്നു. മെഴുകുതിരി വീടിനു പുറത്തു കൊണ്ടുവന്നപ്പോഴേയ്ക്ക് കെട്ടും പോയി!
കഥായോർത്ത് മുഖത്ത് പുഞ്ചിരി വരേണ്ടതാണ്. പക്ഷെ ഏഎല്‍എസ് കനിഞ്ഞ്‌ അനുഗ്രഹിച്ചാല്‍പ്പിന്നെ യാതൊരു വികാരവും പേശികളില്‍ വരില്ല. ജെന്നിഫര്‍ കാത്തുനില്‍ക്കുന്നു. അവള്‍ ആ പുഞ്ചിരി കണ്ടില്ല. എങ്കിലും എന്തോ അറിഞ്ഞതുപോലെ അവള്‍ ചോദിച്ചു.
‘എന്താ കണ്ണിലൊരു തിളക്കം?
‘നതിംഗ് ഡിയര്‍’ എന്ന് കണ്ണ് കാണിച്ചു. കമ്പ്യൂട്ടര്‍ അതെഴുതിക്കാണിച്ചു. അവള്‍ക്ക് ഇന്ന് നേരത്തേ വീട്ടില്‍ പോവണം. ഇവിടെയെത്തിയിട്ട് മാസം നാലാകുന്നു. ജന്നിഫറിന്റെ വോളണ്ടിയര്‍ പണി മൂന്നുമാസമായി. ഇനിയും ഒരു മാസം കഴിഞ്ഞാല്‍ അവളുടെ മെഡിക്കല്‍ അഡ്മിഷന്‍ ശരിയായേക്കും.
നിരഞ്ജന നേരത്തേ തന്നെ യാത്രയായിരുന്നുവല്ലോ. അവള്‍ക്കും ‘പഴയവസ്ത്രം മാറുന്ന’ ഈ പരിപാടിയെപ്പറ്റി വലിയ പേടിയൊന്നുമില്ലായിരുന്നു. സുമേഷിന്റെ കൂടെ കൂടിയ ശേഷം പ്രത്യേകിച്ചും. അവളുടെ കൂടെയുള്ള സമയങ്ങള്‍ ആകെ ഒരുല്ലാസത്തിലായിരുന്നു. ആ മെലിഞ്ഞ ദേഹത്തില്‍ വേദനയും അസുഖങ്ങളും ഇല്ലാത്ത ഒരിടവും ബാക്കിയുണ്ടായിരുന്നില്ലെങ്കിലും വല്ലപ്പോഴും വീട്ടില്‍ വരുന്ന കുമാറിനോടവള്‍ തമാശ പറയുന്നത് കേള്‍ക്കാം.
‘ഹലോ, നമസ്കാരം.. എന്നുപറഞ്ഞാണ് വാചകമടി തുടങ്ങുക. മലയാളമായി അതും, പിന്നെ
‘കനികാനും നേരം...’ എന്ന പാട്ടിനെ കൊല്ലലുമാണ് കുമാറുമായുള്ള സൊള്ളലിലെ പ്രധാന
പരിപാടി. അതൊന്നും കേള്‍ക്കാത്തതുപോലെ താനിരിക്കും. പിന്നെ കുമാർ കൊണ്ടുവരുന്ന ഒരു
ചോക്ലേറ്റ് ബാര്‍ ഒളിച്ചു വച്ചു കഴിക്കലാണ്. മധുരം പാടില്ലെന്ന് ഡോക്ടര്‍
പറഞ്ഞാലും നിരഞ്ജന പറയും – ‘അധരം മധുരം.. മധുരാധിപതേരഖിലം മധുരം എന്നല്ലേ, അപ്പോള്‍
ഒരു ചോക്ലേറ്റൊക്കെ ആകാം.’
കാല്‍മുട്ട്, അരക്കെട്ട്, കൈമുട്ട്, ആമാശയം എന്നുവേണ്ട എല്ലായിടത്തും സര്‍ജന്‍മാര്‍ പയറ്റിത്തെളിഞ്ഞ ദേഹമാണ് അവളുടേത്. ഹൈസ്ക്കൂള്‍ മാത്രം കഷ്ടിച്ചു പാസായ അവള്‍ ഒരിക്കല്‍ കുമാറിനോടു വീരസ്യം പറയുകയാണ്.
‘ലുക്ക്, എനിക്കിനി സര്‍ജറി ഏതു വേണമെങ്കിലും സ്വയം ചെയ്യാന്‍ പറ്റും. ഞാന്‍ നോളജ് നെറ്റ് വര്‍ക്കില്‍ എല്ലാ സര്‍ജ്ജറിയും കണ്ടു പഠിച്ചിട്ടുണ്ട്. മാത്രമല്ല, ആ സര്‍ജ്ജറികള്‍ എല്ലാം എന്റെ ദേഹത്ത് ചെയ്തിട്ടുമുണ്ട്. അപ്പോള്‍ എനിക്ക് തിയറിയും പ്രാക്ടിക്കലും അറിയാം. എന്താ ശരിയല്ലേ?’
അവസാനം ഡോക്ടര്‍മാര്‍ അവളില്‍ നടത്തിയ ഒരു സര്‍ജ്ജറി കഴിഞ്ഞ് നിരഞ്ജന വീട്ടിലേയ്ക്ക് തിരിച്ചു വന്നില്ല. പഴയ വസ്ത്രം അവള്‍ ഉപേക്ഷിച്ചു കടന്നുപോയി.
ജന്നിഫറിനെ അന്നും സന്തോഷത്തോടെ യാത്രയാക്കി. ഇനി എന്തൊക്കെ ചെയ്തു തീര്‍ക്കണം എന്നുള്ളത് അടുക്കടുക്കായി ഓര്‍മ്മിക്കട്ടെ. നാട്ടിലുള്ള അമ്മയെ ഒന്നും അറിയിക്കണ്ട. ആകെയുള്ള അനിയനോട് ഈമെയില്‍ വഴി കാര്യങ്ങള്‍ അറിയിച്ചിട്ടുണ്ട്. അമ്മയെ കാശിക്ക് കൊണ്ടുപോകാനാണല്ലോ അവസാനമായി നാട്ടില്‍ പോയത്. പത്തുകൊല്ലമായിക്കാണണം. ഇപ്പോള്‍ അമ്മയുടെ ഓര്‍മ്മയൊക്കെ മങ്ങിപ്പോയിരിക്കുന്നു. എങ്കിലും അന്ന് വഞ്ചിയിലിരുന്നു സന്ധ്യാസമയത്ത് കണ്ട ഗംഗാ ആരതിയെപ്പറ്റി അടുത്ത കാലം വരെ എപ്പോള്‍ വിളിച്ചാലും അമ്മ പറയാറുണ്ട്‌. മറവി രോഗം ബാധിച്ച അച്ഛനെ പതിനാല് കൊല്ലം നോക്കി നോക്കി അമ്മയ്ക്കും അതിന്റെ ഒരംശം കിട്ടിക്കാണണം. അച്ഛന്‍ യാത്രയായിട്ടേ താന്‍ എങ്ങോട്ടും പോകുന്നുള്ളൂ എന്നമ്മയ്ക്ക് നിര്‍ബ്ബന്ധമായിരുന്നു. ‘മക്കള് നോക്കിയാല്‍ ഒന്നും അങ്ങട് ശരിയാവില്യ. അദ്ദേഹത്തെ ഇവിടെ ഇട്ടിട്ട് ഞാനെങ്ങോട്ടും ഇല്ല.’ എന്നായിരുന്നു വാശി.
കാശി യാത്രയെപ്പറ്റി താന്‍ പറഞ്ഞതു കേട്ട് ഡോക്ടര്‍ കുമാറിനും ആ ദിവ്യനഗരം കാണാന്‍ വലിയ താല്പര്യമായി. രണ്ടാഴ്ചമുന്‍പ് കാശിയിലേക്ക് ടൂറുപോയ കുമാറിനോട് പറഞ്ഞത് ‘താന്‍ പോയി വരുമ്പോഴേയ്ക്ക് എന്റെ തീര്‍ത്ഥയാത്ര തുടങ്ങിയിട്ടുണ്ടാവും’ എന്നാണ്. ദീര്‍ഘയാത്രയുടെ സമയം അടുത്തെത്തി എന്ന തോന്നലിപ്പോള്‍ കൂടുതലാണ്.
യാത്രയ്ക്ക് മുന്‍പ് കുമാർ വന്നപ്പോള്‍ ഒരതിഥി കൂടി ഉണ്ടായിരുന്നു. യാതൊരു മുന്നറിയിപ്പും കുമാർ തന്നിരുന്നില്ല. ‘നമസ്തേ! എന്ന് പറഞ്ഞുകൊണ്ട് കിടക്കയില്‍ പതിഞ്ഞു കിടന്ന കൈകള്‍ അദ്ദേഹം കടന്നു പിടിച്ചു. മനസ്സിലായി! പത്തുപതിനഞ്ചുകൊല്ലം മുന്‍പ് വാഷിംഗ്‌ടണ്‍ ഡീസിയില്‍ നടന്ന ഭാഗവതസമ്മേളനത്തില്‍ വെച്ച് പരിചയപ്പെട്ട കാര്‍ത്തി ഇപ്പോള്‍ കാവിയുടുത്ത സന്യാസിയാണ്. കണ്ണുകളിലെ തിളക്കവും നെറ്റിയുടെ വീതിയും കാര്‍ത്തിയെ മറ്റുള്ളവരില്‍ നിന്നും അന്നേ വ്യത്യസ്തനാക്കി യിരുന്നു. കംപ്യൂട്ടര്‍സയന്‍സില്‍ ഡോക്ടരേറ്റ് ഉള്ള കാര്‍ത്തി ഭാഗവതത്തിലെ ശാസ്ത്രസംബന്ധിയായ കാര്യങ്ങളായിരുന്നു അന്നവിടെ പ്രസംഗിച്ചത്. പിന്നീട് കുമാറുമായി സംസാരിക്കുമ്പോള്‍ തമാശയായി പറയാറുണ്ട്‌. ‘കാര്‍ത്തിയെക്കണ്ടില്ലേ, പറഞ്ഞുപറഞ്ഞു കളി കാര്യമായി’. ആളിപ്പോള്‍ ലോകപ്രശസ്തനായ സന്യാസിയാണ്. കാശിയിലും ആശ്രമത്തിനു ശാഖയുണ്ട്. സ്വാമിയുടെ വാക്കുകള്‍ മാത്രമായിരുന്നു കുറച്ചു നേരം ആ കട്ടിലിനു ചുറ്റും. ഭാഗവതകഥകള്‍ എത്ര കേട്ടാലും മതിവരലില്ല. ഒടുവില്‍ അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു. ‘എല്ലാം കാശീവിശ്വനാഥന്റെ കൃപ. ഇപ്പോളീ കൂടിക്കാഴ്ചയോ അത് കുമാറിന്റെ കൃപ.’
കുമാർ കാശിയില്‍ എത്തിയ ആദ്യദിവസം തന്നെ ബലിതര്‍പ്പണം ചെയ്യാന്‍ പോയി. ക്ഷേമേശ്വര്‍ഘാട്ടില്‍ ഒരു തെലുഗു സ്വാമിയുടെ വീട്ടിലേയ്ക്കാണ് ആദ്യം ചെന്നത്. ആ ഘാട്ടിന്റെ യജമാനന്‍ അനുവദിക്കാതെ ബലിയിടല്‍ എന്നല്ല, യാതൊന്നും അവിടെ നടക്കില്ല. നാലഞ്ചടി വീതിയുള്ള നീണ്ട ഗലികളാണ് കാശി നഗരം മുഴുവന്‍. അതിലൂടെ പശുവും മനുഷ്യനും ഓട്ടോയും, സൈക്കിള്‍ റിക്ഷയും മോട്ടോര്‍ സൈക്കിളും എല്ലാം തിരക്കില്‍ നീങ്ങുന്നു. ബേലുപുരയിലെ റോഡില്‍ നിന്നും ഏകദേശം ഒന്നര കിലോമീറ്റര്‍ അകത്ത് മാറിയാണ് മഠം. അവിടെ നിന്ന് കടവിലേയ്ക്ക് വീണ്ടും ഒരര കിലോമീറ്റര്‍ നടക്കണം.
ഗംഗാതീരത്ത്‌ രംഗനാഥശാസ്ത്രിക്ക് മുന്നില്‍ കുമാർ ചമ്രം പടിഞ്ഞിരുന്നു. നല്ല ഒഴുക്കുണ്ട്. മണ്ണുകലങ്ങിയ വെള്ളം മുകളിലത്തെ പടിവരെ കയറിയിരിക്കുന്നു. തനിക്ക് മുന്‍പ് ബലിയിടാന്‍ ഇരുന്ന വയസ്സായ ഒരു സ്ത്രീയോട് ശാസ്ത്രികള്‍ പറഞ്ഞു. ‘മാജി, നിങ്ങള്‍ കയ്യില്‍ ഉള്ളതുപോലെ എന്തെങ്കിലും ദക്ഷിണയായി തന്നാല്‍ മതി. എന്നെയല്ല, ഗംഗാമാതാവിനെ മാത്രം പ്രസാദിപ്പിക്കൂ. അതാണ്‌ മുഖ്യം.’
രംഗനാഥശാസ്ത്രികള്‍ തെലുഗുനാട്ടില്‍ നിന്നാണ്. മലയാളം അറിയില്ലെങ്കിലും അവിടുത്തെ രീതികള്‍ കുറച്ചൊക്കെ അറിയാം. ശാസ്ത്രികള്‍ കുമാറിനോട് പറഞ്ഞു. ‘കേരളനാട്ടില്‍ നിന്നാവു മ്പോള്‍ നിങ്ങള്‍ ഇനിയും കുറച്ചുപിണ്ഡം കൂടി വയ്ക്കണം. അത് സ്ത്രീകള്‍ക്കായാണ്. ചോറല്ല, ഇവിടെ ഗോതമ്പ് കൊണ്ടാണ് പിണ്ഡം. കേരളത്തില്‍ നിന്നും വരുന്നവര്‍ മാത്രമേ സ്ത്രീകള്‍ക്ക് വേണ്ടി പിണ്ഡം വയ്ക്കൂ. മുപ്പത്തിരണ്ട് പിണ്ഡങ്ങള്‍ കൂടി വേണം. മരിച്ചു മുകളില്‍ നില്‍ക്കുന്ന ബന്ധുക്കള്‍ക്ക്, മിത്രങ്ങള്‍ക്ക്, ഗുരു ജനങ്ങള്‍ക്ക്, കൂടെക്കഴിഞ്ഞും നമ്മെ സേവിച്ചും കഴിഞ്ഞ ജന്തുജീവികള്‍ക്ക്, കഴിഞ്ഞുപോയ ഏഴു തലമുറയ്ക്ക്, പിന്നെ വരാന്‍ പോകുന്ന ഏഴു തലമുറയ്ക്ക്. മരങ്ങള്‍ക്ക്, ചെടികള്‍ക്ക്.’ കുമാറിന്റെ മനസ്സു നിറഞ്ഞു. ഒന്നുകൂടി മുങ്ങി നിവര്‍ന്നു വന്നപ്പോഴേയ്ക്ക് ഗംഗ പ്രസാദിച്ചതുപോലെ മനസ്സും ദേഹവും കുളുര്‍ത്തു.
അന്ന് ജന്നിഫര്‍ ഹോസ്പീസില്‍ വന്നപ്പോള്‍ നാലരമണിയായി. സുമീന്ദറും സലീനയും അവിടെയില്ലായിരുന്നു. കൌണ്ടറിലും ആരുമില്ല. പ്രഭുജിയുടെ വെള്ളക്കുപ്പായത്തിനു പകരം കട്ടിലില്‍ മഞ്ഞനിറത്തില്‍ പുതിയ കുപ്പായം ധരിച്ച നീണ്ടൊരു രൂപം. അവള്‍ പതുക്കെ കട്ടിലിനടുത്ത് ചെന്നു. എന്നിട്ട് അലമാരയിലേയ്ക്ക് പതിവുപോലെ കൈ നീട്ടി നോക്കി. അവിടെയിരുന്ന ഭഗവദ്ഗീത കാണാനില്ല. പകരം മറ്റേതൊക്കെയോ പുസ്തകങ്ങള്‍. കട്ടിലില്‍ പുതുമയുള്ള വസ്ത്രമണിഞ്ഞു വേറൊരാള്‍ അവളെ നോക്കി പുഞ്ചിരിക്കുന്നു.
ജെന്നിഫര്‍ മൂന്ന് മാസങ്ങള്‍ക്ക് മുന്‍പ് പ്രഭുജിയെ കാണാന്‍ വന്നപ്പോള്‍ വായിച്ച ഭാഗം പുസ്തകമില്ലെങ്കിലും കൃത്യമായി ഓര്‍ത്തെടുത്തു. ഇപ്പോള്‍ ആ വാക്കുകള്‍ക്ക് നല്ല തെളിച്ചമുണ്ട്. ആ ശ്ലോകം നന്നായി ചൊല്ലാന്‍ അവള്‍ക്കറിയാം.
“വാസാംസി ജീര്‍ണ്ണാനി യഥാവിഹായ, നവാനി ഗൃഹ്ണാതി നാരോ പരാനി,
തഥാ ശരീരാണി വിഹായ ജീര്‍ണ്ണാനി, അന്യാനി സംയാതി നവാനി ദേഹീ”
‘ആസ് എ പേര്‍സന്‍ ഡിസ്കാര്‍ഡ്സ് ഓള്‍ഡ്‌ ഗാര്‍മെന്റ്സ്........
